Viện Khoa học Thủy lợi Việt Nam rất phấn khởi, tự hào về những đóng góp quan trọng cho sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc, xây dựng và phát triển đất nước, không phụ lòng tin yêu của Đảng, Chính phủ và Nhân dân. Chúng ta cùng nhìn lại một số kết quả và thành tựu nổi bật của Thủy lợi trên suốt chặng đường xây dựng và phát triển của mình.

Trước năm 1945, thực hiện chế độ ngu dân, thực dân Pháp chủ trương không đào tạo cán bộ kỹ thuật cho các nước thuộc địa như Việt Nam. Hồ sơ lưu trữ tại Việt Nam cho thấy không có một công trình khoa học, hoặc dự án quy hoạch thiết kế thủy lợi nào trước Cách mạng tháng Tám (1945) có người Việt chủ trì hoặc tham gia trực tiếp. Hồ sơ lưu trữ chủ yếu chỉ là những kết luận khoa học, những đồ án công trình cụ thể để thực hiện, chỉ cho người đọc biết vấn đề mà không hiểu vấn đề, biết thế nào mà không biết tại sao. Nhưng với tinh thần yêu nước, yêu nghề, biết bao thế hệ các nhà khoa học, cán bộ, người lao động trong Ngành Thủy lợi bằng trí tuệ và niềm đam mê khoa học, đã từng bước vượt qua khó khăn, thách thức để đạt được những thành tựu như ngày hôm nay.

(1). Về trị thủy và phòng chống lũ lụt

Ngay sau khi giành được độc lập, nước ta đã phải trải qua liên tiếp những trận lũ lịch sử. Các nhà khoa học Thủy lợi đã từng bước nghiên cứu lý thuyết, giải các bài toán thủy lực, chỉnh trị sông, giúp cho việc xây dựng, củng cố và phát triển hệ thống đê điều xây kè chỉnh trị sông, hạn chế được sự tàn phá của lũ lụt và bom đạn của kẻ thù. Nhiều kết quả nghiên cứu lý thuyết mới được công bố, như tuyến thoát lũ, hành lang thoát lũ đã ra đời. Là cơ sở cho tính toán dự báo ngập lụt, quy hoạch các công trình phòng lũ ở vùng hạ du, hỗ trợ điều hành, vận hành các hồ chứa trong mùa mưa bão.

(2). Về Cơ học đất, nền móng công trình

Từ những bước khởi đầu chỉ bằng ý chí và kinh nghiệm dân gian, các nhà cơ học đất, nền móng công trình đã từng bước xây dựng tiêu chuẩn đóng cọc tre, cho hàng ngàn công trình trên kênh, cống dưới đê, có nền đất mềm yếu, khắp những vùng úng trũng như Bắc Hưng Hải, Hà Nam Ninh. Nghiên cứu dung dịch sét tạo hào vách đứng, để đắp tường chống thấm qua tầng cuội sỏi ở dưới mức nước ngầm. Nghiên cứu đắp đập lấp kênh trong điều kiện sình lầy, xử lý nên móng các công trình phức tạp như ở đồng bằng sông Cửu Long. Xử lý các hiện tượng mạch sủi trong các hồ chứa, hoặc sập kè, nứt đê góp phần vào công tác phòng chống lụt bão, củng cố đê điều. Nghiên cứu đất bazal ở Tây Nguyên phục vụ thi công đắp đập, giải quyết được vấn đề vật liệu tại chỗ. Cho đến nay, chúng ta đã xây dựng được các đập đất cao nhất vùng Đông Nam Á.

(3). Vật liệu xây dựng công trình thủy lợi

Cho tới năm 1958, khi xây dựng công trường đại thủy nông Bắc Hưng Hải, Việt Nam mới biết đến máy trộn bê tông và bộ đầm dùi chạy bằng khí nén. Nhưng các nhà khoa học vật liệu đã ngày đêm miệt mài thí nghiệm, nghiên cứu các giải pháp giảm nhiệt, các loại phụ gia, tính chất các loại xi măng&hellip phù hợp với điều kiện khí hậu, thời tiết Việt Nam. Đến nay, đã nghiên cứu áp dụng bê tông đầm lăn trong xây dựng hồ đập và rất nhiều loại vật liệu, cấu kiện mới trong bảo vệ đê sông, đê biển đảm bảo an toàn công trình và thân thiện môi trường.

(4). Về Thủy nông, tưới tiêu, cải tạo đất

Các nhà khoa học đã từng bước xác định nhu cầu nước, mức tưới, chế độ tưới, công thức tưới cho các loại cây trồng vùng trũng, mặn, chua và đất bạc màu ở vùng đồng bằng. Nghiên cứu các vấn đề về cải tạo, chống xói mòn, bạc màu cho đất vùng trung du, miền núi Sơ đồ tưới tiêu vùng mặn và chua mặn ven biển..v,v... Những kết quả nghiên cứu đã tạo nên cuộc cách mạng trong nông nghiệp. Nâng thủy lợi lên mức không còn là dẫn thủy nhập điền đơn giản như trước kia, mà là một khoa học, công nghệ tưới tiêu.

(5). Cải tạo đất chua phèn và cảnh báo biến động nguồn nước, xâm nhập mặn cho vùng đồng bằng sông Cửu Long

Ngay sau ngày thống nhất đất nước, nghiên cứu cải tạo đất chua phèn ở đồng bằng sông Cửu Long bằng biện pháp thủy lợi kết hợp với tri thức bản địa của người dân đã làm thay đổi cơ bản về vùng đất này. Cùng với các giải pháp đột phá đưa nước ngọt về vùng Đồng Tháp Mười, Tứ giác Long Xuyên kết hợp các biện pháp kỹ thuật, các giải pháp công nghệ ém phèn, rửa phèn, đẩy phèn đã từng bước được áp dụng. Diện tích đất sản xuất dần được mở rộng, phát huy tiềm năng và thế mạnh của đồng bằng, đóng góp hiệu quả cho chiến lược an ninh lương thực của đất nước là một trong những thành tựu to lớn của ngành thủy lợi - một kỳ tích mà cả thế giới phải nể phục.

Bên cạnh đó, các nhà khoa học thủy lợi đã tích hợp nhiều bộ công cụ, sử dụng nhiều nguồn số liệu khác nhau để xây dựng các bản tin, kịch bản về biến động nguồn nước, xâm nhập mặn cho vùng đồng bằng sông Cửu Long phục vụ sản xuất, có một ý nghĩa khoa học và thực tiễn rất lớn, được Chính phủ, Bộ, Ngành và địa phương đánh giá rất cao. Đặc biệt, trong đợt hạn, mặn lịch sử năm (2015-2016) và (2019).

(6). Thủy lợi phục vụ phát triển nông thôn, miền núi

Các nhà khoa học thủy lợi về máy bơm, thủy điện nhỏ, đã đề xuất công nghệ và giải pháp tối ưu cho nhiều công trình thủy điện vừa và nhỏ, các loại máy bơm hợp lý (bơm va, bơm thủy luân), phục vụ đa mục tiêu, cấp nước tưới cho hàng chục ngàn ha đất dốc và cấp nước ăn cho hàng trăm ngàn nhân khẩu ở các vùng sâu, vùng xa, nơi mà các giải pháp cấp nước truyền thống không thể giải quyết được góp phần vào sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông thôn, miền núi.

(7). Nghiên cứu thủy lợi phòng chống thiên tai

Ngay từ khi giành được độc lập, đặc biệt là sau ngày thống nhất đất nước, các nhà khoa học thủy lợi đã tập trung đẩy mạnh nghiên cứu cơ bản, nghiên cứu ứng dụng phục vụ phòng chống thiên tai: lũ, lụt, bảo vệ bờ sông, bờ biển ở những vùng trọng điểm. Nghiên cứu, dự báo lũ nghiên cứu vận hành hồ chứa điều tiết lũ, các giải pháp phân lũ, kiểm soát lũ nghiên cứu các giải pháp phòng chống sạt lở đất vùng trung du, miền núi nghiên cứu diễn biến xói lở bờ sông, bờ biển, các giải pháp công nghệ bảo vệ bờ sông, bờ biển các giải pháp chỉnh trị sông, cửa sông ven biển góp phần quan trọng trong việc thích ứng và giảm nhẹ rủi ro thiên tai.

(8). Công nghệ ngăn sông mới

Một trong những thành tựu nổi bật, mang tầm quốc tế, làm thay đổi tư duy trong xây dựng công trình thủy lợi, mang lại hiệu quả to lớn và quan trọng của Ngành Thủy lợi đó là công nghệ ngăn sông mới (công nghệ đập Trụ Đỡ, Đập Xà Lan di động, Đập Bản sườn,...). Các công nghệ này vừa giảm kinh phí xây dựng công trình vừa rút ngắn thời gian thi công và hạn chế đến mức tối đa tác động đến môi trường sinh thái. Với các công nghệ mới này, ngành thủy lợi đã có thể hoàn toàn chủ động đề xuất xây được các công trình ngăn sông lớn, phức tạp tầm cỡ khu vực và quốc tế.

(9). Một số giải pháp, Công nghệ mới

Hiện nay, Viện đã và đang hợp tác rất chặt chẽ với các Bộ, Ban, Ngành và địa phương trong nghiên cứu, ứng dụng, chuyển giao và đào tạo liên quan đến lĩnh vực Thủy lợi, Phòng chống thiên tai, tài nguyên nước Viện cũng đã có quan hệ hợp tác Quốc tế với hơn 80 tổ chức quốc tế, trường đại học và các Viện nghiên cứu hàng đầu về Thuỷ lợi trên toàn thế giới (Trung tâm Nghiên cứu thiên tai Châu Á (ADPC), Trung tâm hợp tác Nghiên cứu Châu Á (Asia-Hub được khởi xướng bởi Đại học Michigan-Mỹ), Mạng lưới đối tác nước toàn cầu (GWP), các tổ chức phát triển WB, ADB, AFD, các tổ chức quốc tế UNDP, UNESCO...). Bên cạnh các giải pháp khoa học, công nghệ thế mạnh đã có, Viện Khoa học Thủy lợi Việt Nam đang tập trung đẩy mạnh ở một số vấn đề như sau:

+ Nghiên cứu tích hợp các công cụ mô phỏng tạo ra những sản phẩm hoàn chỉnh, đồng bộ nâng cao độ chính xác trong dự báo, cảnh báo diễn biến nguồn nước, chất lượng nước, rủi ro thiên tai. (đặc biệt là các lưu vực sông xuyên biên giới)

+ Nghiên cứu xây dựng hệ thống hỗ trợ quản lý điều hành thông minh cho hồ chứa thủy lợi trên nền tảng kỹ thuật tiên tiến, hiện đại như trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big-Data)&hellip trong điều tiết nguồn nước, đảm bảo an ninh nguồn nước, an toàn hồ đập-hồ chứa nước. (Hiện đang xây dựng dự án đầu tư cho 5 hồ chứa do Bộ quản lý.)

+ Nghiên cứu phát triển công nghệ, thiết bị và giải pháp thủy lợi tiên tiến, tiết kiệm nước phục vụ cây trồng vật nuôi giá trị kinh tế cao ứng phó biến đổi khí hậu và nâng cao hiệu quả sử dụng nước.

+ Nghiên cứu ứng dụng công nghệ không gian, giải đoán ảnh viễn thám, cơ sở dữ liệu lớn, phục vụ sản xuất nông nghiệp thông minh và kết nối thị trường.

Ngoài ra, Viện Khoa học Thủy lợi Việt Nam cũng có nhiều đóng góp cho Ngành trong đào tạo nguồn nhân lực trình độ cao GS, PGS, TS Nghiên cứu đề xuất hoàn thiện thể chế, chính sách và các văn bản quy phạm, pháp luật khác.

Nhiều nhà khoa học cùng các sản phẩm khoa học công nghệ nói trên, đã nhận được những phần thưởng cao quý về KHCN trong nước và Quốc tế: Giải thưởng Hồ Chí Minh, Giải thưởng Nhà nước, Giải thưởng Bông lúa vàng, Vifotec, được cấp bằng đăng ký bản quyền, sở hữu trí tuệ, tiến bộ kỹ thuật. Những thành tích này của Viện cũng đã được Nhà nước ghi nhận, đánh giá cao và trao tặng nhiều danh hiệu cao quý như: Anh hùng lao động thời kỳ đổi mới, Huân chương Hồ Chí Minh, Huân chương độc lập và nhiều danh hiệu cao quý khác.

Trong buổi lễ long trọng ngày hôm nay, chúng ta cùng bày tỏ lòng tưởng nhớ và tri ân tới những bậc Tiền nhân Ngành Thủy lợi (Cố Phó Chủ tịch Quốc Hội &ndash Bộ trưởng Bộ Thủy lợi - Giám đốc Viện Khoa học Thủy lợi đầu tiên Trần Đăng Khoa, PGS.TS. Đào Khương, GS.TS. Vũ Tất Uyên) với lòng thành kính và biết ơn sâu sắc nhất.

Kính thưa các đồng chí và quý vị đại biểu!

Những thành tựu mà Viện Khoa học Thủy lợi Việt Nam đã đạt được trong 65 năm qua là nhờ có sự lãnh đạo của Đảng, Chính phủ, sự quan tâm, chỉ đạo sát sao của Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, các Bộ, Ban, Ngành trung ương và địa phương, sự hỗ trợ, phối hợp từ các đối tác trong nước và quốc tế. Đặc biệt là công sức, trí tuệ của lớp lớp các thế hệ Lãnh đạo, cán bộ, công chức, viên chức trong toàn Viện, đã phấn đấu vượt qua bao khó khăn, thử thách kể cả những hy sinh về tính mạng, sức khỏe và tuổi thanh xuân. 

Thay mặt Ban Giám đốc Viện Khoa học Thủy lợi Việt Nam, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến các đồng chí lãnh đạo, các đơn vị quản lý của Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Tài nguyên và Môi trường, các Ban, Ngành, Cơ quan trung ương và các cấp chính quyền địa phương, các Viện nghiên cứu, Trường Đại học, các đoàn thể chính trị xã hội, đối tác trong nước và quốc tế

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn, tri ân và sự trân trọng đối với công lao của các thế hệ Lãnh đạo Viện (GS. Nguyễn Thanh Ngà, GS.TS. Đào Xuân Học, GS.TS. Nguyễn Tuấn Anh, GS.TS. Lê Mạnh Hùng, GS.TS. Nguyễn Vũ Việt, GS.TS. Trương Đình Dụ, GS.TSKH. Nguyễn Ân Niên,..), các chuyên gia, nhà khoa học, cán bộ, công nhân viên, người lao động của Viện Khoa học Thủy lợi Việt Nam qua các thời kỳ đã cùng nhau vượt qua khó khăn, gian khổ, hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ, vươn tới vị thế như ngày hôm nay.

Kính thưa các đồng chí và quý vị đại biểu!

Trong thời gian tới, vấn đề Biến đổi khí hậu, diễn biến khai thác nguồn nước ngoài biên giới khó kiểm soát và nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội nội tại sẽ làm cho các vấn đề về thủy lợi, phòng chống thiên tai, ô nhiễm môi trường ngày càng trầm trọng, khó lường. Dự báo sẽ là những thách thức rất lớn đối với sự phát triển của đất nước nói chung và khoa học công nghệ thủy lợi nói riêng. Bên cạnh đó, Khoa học công nghệ thế giới đang có những chuyển động và phát triển rất mạnh mẽ, cuộc cách mạng khoa học công nghệ 4.0, điện toán đám mây, kết nối vạn vật (IoT), dữ liệu lớn (Big data), trí tuệ nhân tạo (AI), chuyển đổi số đã trở nên quen thuộc trong ngôn ngữ của thế hệ chúng ta ngày nay. Đặc biệt, ngày 22/12/2024, Bộ Chính trị vừa ban hành Nghị quyết số 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Thực tiễn đó, đòi hòi chúng ta phải có đủ năng lực tiếp nhận và định hướng chiến lược phù hợp với yêu cầu phát triển của đất nước và thế giới. Viện Khoa học Thủy lợi Việt Nam vừa phải duy trì những thành quả, kết quả đã đạt được, vừa phải đổi mới, sáng tạo để phát huy và phát triển mạnh hơn vừa phải bám sát các chiến lược phát triển của đất nước để định hình, xây dựng cho Viện một mô hình phát triển phù hợp, đáp ứng với những yêu cầu, thách thức trong giai đoạn mới.

Với truyền thống vẻ vang từ những bước phát triển lớn mạnh và trưởng thành của Viện trong 65 năm qua, với sự quan tâm, chỉ đạo sâu sát của các đồng chí lãnh đạo Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, sư tạo điều kiện, hỗ trợ, hợp tác của các cơ quan quản lý, các đối tác trong và ngoài Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, tôi tin tưởng rằng toàn thể lãnh đạo, chuyên gia, nhà khoa học và người lao động của Viện sẽ tiếp tục đoàn kết một lòng, thi đua, phấn đấu hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được Đảng, Nhà nước và nhân dân giao phó. Kế tục xứng đáng truyền thống của Ngành và của Viện, tiếp tục ghi thêm những trang sử vẻ vang, thực hiện lời di huấn thiêng liêng của Chủ tịch Hồ Chí Minh “Nhiệm vụ của chúng ta là làm cho đất với nước điều hoà với nhau để nâng cao đời sống nhân dân, xây dựng chủ nghĩa xã hội”.

Kính chúc các đồng chí lãnh đạo, nguyên lãnh đạo Bộ, các đồng chí lãnh đạo, nguyên lãnh đạo Viện Khoa học Thủy lợi Việt Nam, các nhà khoa học tiền bối, các quý vị đại biểu cùng toàn thể cán bộ, người lao động Viện Khoa học Thủy lợi Việt Nam sức khỏe, hạnh phúc và thành công.!

Nguồn: https://vawr.org.vn/toan-van-dien-van-chao-mung-va-khai-mac-hoi-thao-khoa-hoc-ky-niem-65-nam-ngay-thanh-lap-vien-khoa-hoc-thuy-loi-viet-nam-cua-gs-ts-tran-dinh-hoa-bi-thu-dang-uy-giam-doc-vien-khoa-hoc-thuy-loi-viet-nam